Σήμερα θέλω να σας αναφέρω λίγες πληροφορίες σχετικά με τα είδη των εμβολίων που υπάρχουν ώστε να γνωρίζετε και να είστε σε θέση να συζητήσετε οτιδήποτε περαιτέρω σας απασχολεί με τον παιδίατρο σας. Μετά από πολλές συζητήσεις με μαμάδες αλλά και ομάδες του διαδικτύου καταλαβαίνω ότι ο κόσμος λόγω της παραπληροφόρησης, αλλά και του αντι-εμβολιαστικού κινήματος, έχει μπερδευτεί. Πάμε να δούμε αναλυτικά όμως τι είναι η ανοσία του οργανισμού μας και πως χτίζεται το ανοσοποιητικό μας σύστημα μέσω των εμβολίων.
Η ενεργητική ανοσοποίηση πραγματοποιείται με δύο τρόπους:
- με μια φυσική λοίμωξη πχ. από έναν μικροοργανισμό και 2. τεχνητά με τη χορήγηση ενός εμβολίου.
Τι είναι ένα εμβόλιο;
Εμβόλιο είναι ένα βιολογικό προϊόν που παρέχει ανοσία στον οργανισμό απέναντι σε έναν συγκεκριμένο παθογόνο μικροοργανισμό. Αναγνωρίζεται από το ανοσιακό σύστημα, διεγείρει την ανοσιακή μνήμη και μιμείται την εγκατάσταση της φυσικής ανοσίας.
Τι περιέχει ένα εμβόλιο;
Α. Υπόστρωμα
Ο αντιγονικός παράγοντας των εμβολίων περιέχεται σε φυσιολογικό ορό, απεσταγμένο νερό ή σε συνθετικό υγρό από καλλιέργειες κυττάρων (πχ. αντιγόνα αυγών).
Β. Συντηρητικά
Τα παλαιότερης γενιάς εμβόλια περιλάμβαναν το συντηρητικό θειομερσάλη, το οποίο περιέχει υδράργυρο και χρησιμοποιήθηκε στο αδρανοποιημένο εμβόλιο της γρίπης και του εμβολίου τετάνου-διφθερίτιδας (Td ενηλίκων), όμως λόγω των κατηγοριών περί πρόκλησης αυτισμού, αφαιρέθηκε. Επίσης συστατικά όπως τα αντιβιοτικά για παράδειγμα η νεομυκίνη και η στρεπτομυκίνη χρησιμοποιούνται με σκοπό να εμποδίσουν την ανάπτυξη βακτηριδίων ή σταθεροποιούν το αντιγόνο.
Γ. Αυτοενισχυτικά
Πρόκειται για άλατα αλουμινίου τα οποία χρησιμοποιούνται με σκοπό να ενισχύσουν την αντισωματική ανάπτυξη κυρίως σε αδρανοποιημένα εμβόλια (πχ. ηπατίτιδα Β, διφθερίτιδα, τέτανος, ιός HPV). Γενικά τα εμβόλια που περιέχουν αυτοενισχυτικά μπορεί να προκαλέσουν πιο έντονες τοπικές αντιδράσεις.
Ποιοι είναι οι Τύποι των Εμβολίων;
ΕΜΒΟΛΙΑ 1ης ΓΕΝΙΑΣ
(προερχόμενα εξ ολοκλήρου από παθογόνα)
1. Εξασθενημένα εμβόλια ιών και βακτηριδίων
Σε αυτή την κατηγορία εμβολίων οι μικροοργανισμοί που περιλαμβάνονται εξασθενούν ώστε να μη προκαλούν νόσο αλλά να διατηρούν την ικανότητα για αυξημένη ανοσογονικότητα και παραγωγή μνημονικών κυττάρων. Παραδείγματα είναι το MMR (ιλαρά, παρωτίτιδα, ερυθρά), Sabin Polio (πολιομυελίτιδας), Ροταϊού, Ανεμευλογιάς, Έρπητα Ζωστήρα, Κίτρινου Πυρετού, Γρίπης.
(+) απαιτούν λίγες δόσεις (-) μπορεί να μετατραπούν σε λοιμογόνα
2. Αδρανοποιημένα- Νεκρά Εμβόλια
Σε αυτή την κατηγορία η αδρανοποίηση των παθογόνων γίνεται με θέρμανση ή με χημικά μέσα (πχ. Φορμαλδεΰδη) όπου τα καθιστά ανίκανα για περαιτέρω λοιμογόνο δράση στον ξενιστή. Παραδείγματα είναι το εμβόλιο της Ηπατίτιδας Α, Εμβόλιο της Λύσσας.
(+) επάγουν άμεση αντισωματική απάντηση (-) χρειάζονται αναζωπυρώσεις για να διατηρούν την ανοσιακή ετοιμότητα του ξενιστή
3. Εμβόλια προερχόμενα από κεκκαθαρμένα μακρομόρια
Α) Βακτηριακά πολυσακχαριδικά καψίδια
Αποτελούνται από κεκκαθαρμένους καψιδικούς πολυσακχαρίτες στους οποίους οφείλεται η τοξικότητα ορισμένων βακτηρίων, αλλά μειονεκτούν στην ενεργοποίηση των Τ- κυττάρων.
Β) Τοξοειδή βακτηριακών τοξινών
Παράγονται μετά από κάθαρση των βακτηριακών εξωτοξινών και η αδρανοποίησή τους γίνεται με φορμαλδεΰδη. Σχηματίζονται στη συνέχεια τοξοειδή τα οποία χορηγούμενα στον ξενιστή παράγουν αντισώματα εξουδετερωτικά των τοξινών αυτών. Παράδειγμα η Διφθερίτιδα και ο Τέτανος (οφείλονται σε παθογόνα που παράγουν εξωτοξίνες).
ΕΜΒΟΛΙΑ 2ης ΓΕΝΙΑΣ
1.Εμβόλια υπομονάδων
Σε αυτά τα εμβόλια, αντί να εισάγεται ένας εξασθενημένος ή ανενεργός μικροοργανισμός με στόχο την πρόκληση ανοσοαπόκρισης, εισάγεται ένα τμήμα αυτού. Περιέχει μόνο τα αντιγονικά τμήματα του παθογόνου που μπορούν να διεγείρουν προστατευτική ανοσιακή απάντηση και θεωρούνται ασφαλέστερα. Παραδείγματα είναι το Εμβόλιο της Ηπατίτιδας Β (συντίθεται από επιφανειακές πρωτεΐνες του εν λόγω ιού, μέθοδος ανασυνδυασμένου DNA).Παραδείγματα αποτελούν το εμβόλιο HPV (των ανθρωπίνων θηλωμάτων) και το εμβόλιο του Ιού της Γρίπης.
2.Ανασυνδυασμένα Εμβόλια
Με τη μέθοδο αυτή παρασκευάζονται συνθετικά πεπτίδια που έχουν την ίδια σύσταση με καθοριστικές ομάδες αντιγόνων ενός ιού. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται τμήματα DNA του ιού. Το 1ο ανασυνδυασμένο DNA εμβόλιο ήταν αυτό της Ηπατίτιδας Β (1987).
ΕΜΒΟΛΙΑ 3ης ΓΕΝΙΑΣ
1. DNA Εμβόλια
Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, έγινε γνωστό ότι το πλασμιδικό DNA ενιέμενο στο δέρμα ή στους μυς, ενισχύει τις αντισωματικές απαντήσεις σε ιϊκά ή μη ιϊκά αντιγόνα. Το DNA διαχέεται γρήγορα και μπορεί να ανιχνευτεί στον αντίστοιχο λεμφαδένα εντός 5 λεπτών. Το πρωτεϊνικό αντιγόνο εκφράζεται οδηγώντας σε αντισωματική αλλά και κυτταρική διαμεσολαβούμενη απάντηση.
(+) ασφαλή και ανεκτά (-) Ασθενή ανσοσογονικά. Τα DNA εμβόλια έχουν ένα σημαντικό περιορισμό: Το πλασμιδικό DNA μπορεί επαρκώς να ανιχνευτεί ενδοκυτταρικά τόσο στη λέμφο όσο και στο μυϊκό ιστό στην περιοχή της ένεσης, ωστόσο η αντιγονική έκφραση δεν ανιχνεύεται ικανοποιητικά.
2. Συζευγμένα Εμβόλια
Γενικά υπάρχουν ισχυρά παθογόνα με πολυσακχαρίτες κάψας που οδηγούν σε διεισδυτικές λοιμώξεις όπως ο πνευμονιόκοκκος, ο μηνιγγιτιδόκοκκος και ο αιμόφιλος της ινφλουέντζας Β. Τα παλιά πολυσακχαριδικά εμβόλια έχουν σημαντικά μειωμένη ανοσιακή μνήμη και δεν είναι αποτελεσματικά στα βρέφη λόγω της μικρής διάρκειας αντισωματικής απάντησης. Στα νέα εμβόλια εφαρμόζεται η αρχή της σύζευξης. Η σύζευξη των καψιδίων πολυσακχαριτών με πρωτεΐνες μεταφορείς, οδηγεί σε Τ- ανοσοεξαρτώμενη απάντηση στα παιδιά. Παραδείγματα αποτελούν το εμβόλιο για τον αιμόφιλο της Ινφλουέντζας τύπου Β, ο μηνιγγιτιδόκοκκος οροομάδας C, ο πνευμονιόκοκκος (Prevenar).
3. Αντίστροφη ανάπτυξη Εμβολίων – BEXSERO
Η ανάπτυξη των συγκεκριμένων εμβολίων αποτελεί την πιο πρωτοποριακή προσέγγιση η οποία στηρίζεται στη βιοπληροφορική. Αποκωδικοποιεί τη γενετική σύνθεση του μικροοργανισμού και κατόπιν επιλέγει εκείνες τις πρωτεΐνες που είναι αποτελεσματικές για εμβολιασμό (προκαλούν ανοσιακή απάντηση). Γενικά αποκωδικοποιείται η γενετική σύνθεση του μικροοργανισμού, ακολουθεί ηλεκτρονική πρόβλεψη και επιλογή υποψήφιων στόχων (επιφανειακές πρωτεΐνες). Από τις πρωτεΐνες, επιλέγονται ορισμένες και σχηματίζονται τα DNA εμβόλια. Ακολουθούν δοκιμές ανοσογονικότητας σε πειραματόζωα και στο τέλος επιλέγονται εκείνες οι πρωτεΐνες επιφάνειας που προκαλούν ανοσιακή απάντηση και είναι αποτελεσματικές για εμβολιασμό.
Οι εμβολιασμοί που στοχεύουν στην πρόληψη των λοιμωδών νοσημάτων ξεκινούν από νωρίς στη βρεφική ηλικία και συνοδεύονται από δόσεις αναζωπύρωσης με σκοπό την επίτευξη μακροχρόνιας ανοσίας. Οι συστάσεις για προληπτικούς εμβολιασμούς στις διάφορες ηλικίες διαμορφώνονται σύμφωνα με τις τρέχουσες επιδημιολογικές συνθήκες κάθε χώρας κυρίως αλλά και σύμφωνα με τις διεθνείς τάσεις. Κάθε χώρα καταρτίζει ένα Εμβολιαστικό Πρόγραμμα με συστάσεις για τα εμβόλια ρουτίνας, το οποίο αναπροσαρμόζεται ανά 1-2 χρόνια. Όλοι εμείς ως γονείς θα πρέπει να ενημερωνόμαστε πλήρως για τα οφέλη και τους κινδύνους των εμβολίων και να συζητάμε ότι μας απασχολεί με τον παιδίατρο μας. Οποιαδήποτε απορία ή ανησυχία μας θα πρέπει να τη συζητάμε με τον επιστημονικά υπεύθυνο ώστε να λάβουμε σωστή καθοδήγηση και σύσταση.
Σας φιλώ
Funky Mama
Πηγή: 10ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ανοσολογίας, Παπαδοπούλου Αλατάκη et al. 2016
